Sezangkhua Bawhlung Tualpi Hong Piankhiatna Thu


A.D. 1904 kum Sezang khua a kisat zawh a ki pan,A.D.1953 kum dong bawhlung sui nuam peuh in, tu lai taka a Pa ThangKhawKhai ( Pu KhamZaDal) tenna, innmun zang teng om maih na ( play ground) in ki nei hi. Tua hun lai tak in, bawhlung ki cian zong om nai lo in, sazunbu peuh, bawhlungta(tennis ball) peuh ki sui hi.

Khuasung khangno te hong pawlcing semsem a, pilna sin sangkah zong hong tam zawk deuh ciang in, khua muh na zong hong khang zaw deuh hi. Tua hun ciang in tualpi (playground) zong a gol zaw, a nopci zaw a thak ki lung gulhna a nei khang no pawl khat hong piang khia hi. A.D.1953 kum sang kha hun June kha ciang in, Ngalvangmual tual pi pen (Football ground) ding in ki vai hawm hi. Tua lai ah a makai khangno tangval thahat zawdiak teng lak ah phawk khak theih te a nuai aa banghi. Ciaptehna ( record) om lo ahih man in,khialh na a om leh ki tel siamni.

1. GinZaEn

2. KhupKhan

3. PumZaCin

4. ZamLangh

5. KamZaThang

6. KamZaCin

7. ZamCinThang

8. PumCinKhai

9. NgulZaMang

10.TunZaKhan

11.NgulZaKhen

12.PumKhenKhup

A ki pat cil in sing bul teng ki longh in, takok zung teng kibot phot hi. Maitam het lo aa, a mual aguam mah ah, bawhlung ki sui ahihi. Pu GinZaEn mah makai pi hi-in, bawhlung kempah, a kikek leh zong phop pah, a thep ciang in zong mut pah hi. Tua lai aa bawh lung te pen,’T’ ball ki ci-in, “T” lim aki at savun them tawh a bem ding aa ki khui bawhlung ahihi. Naupang tesuih ding in nambat thum min ki pia in, a neu zaw deuh in ki bawl a, ulian u ham te suih ding pen nambat li leh nambat nga ci-in nam nih bang om hi. Bawhlung pen thuapnih hi a, a vun ( ) pen savun “T” lim a ki at tawh ki bawl hi. A sung ah buangnai tawh ki bawl, a huih bung ding (bladder, ) balata ki ci-in, tua pen savun hawngsung ah hensuk in, khau tawh savun kamgong kikan hi. Tua a kikan na santak bang suikha leng, tonpah velvel a om bek hi. Khedap ki bulh lo lai, guah bang zu leh, savun malh in, gik mahmah hi. “T” bawh lung nambat nga te bang tawi nih tawi thum phial gik leh ki lawm hi. Pilna hong khang to semsem in, siamna zong hong khang ahih man in, “T” bawhlung kam nei te ki zang nawn lo in, “I” bawhlung kici savun “I” lim a ki at a a ki khui te hong piang in nuam ki sa mahmah hi. A mut na ding mun khat vang siusiau in tua lai ah tube ki ci sik tawn vang khat siat suk in, bawhlung mut na tawh bulh in ki mut hi. A bawk abang cih om nawn lo in, “T” bawhlung sang in zong zang zaw ahih man in nuam ki sa mahmah hi. Tu hun ciang in ki khang to mah mah ta ahih man in “ T” ball te cih tha dah, “I” ball te zong ki zang nawn lo in, bawhlung lim mah ahi, pangguk nei aa ki at savun them te ki khui tuah in, agik na pong thum leh alang ki ciangtanin nuam mahmah hi. Guahtui lak ah ki sui taleh a gik zaw tuan lo ding in ki bawl hi.

Tualpi pen khang no teng mah in, a hunhun in puah toto uh hi. Leitung ki hei zia tawh ki zui in, khuanu khuapa te lungsim zong khua hong mu zawdeuh a hih man in, 1960-64 sung hausa, upa seem, Pu ThangKhawGin, Pu VialKhawHau leh Pu ThawngKhawGin te’ makaihna tawh tualpi zik ding hong vai hawm uh hi. Khua zang in hausa uk khen thum ki suah a, hausa upa theng thum in makaih pah uh hi. Tualpi a leitang teh uh aa, inn lusi in a in khawk in hawm in a mau tanh ciat kito kim hi. A hi zong in ih tual pi pen kham lua mah mah a hih man in tam kim zo nai lo hi. Hih bang teng mah tawh ki zang toto a, khangno hong tam semsem in, khuakimkhuapam tawh zong ki mel theih na zong hong zai zaw deuh ta hi. Tua a hih manin khangno, ki mawlna ki pawlna khat phuan leng hoihin teh ci-in, khangno teng thu kim na tawh makai ding kiteelna ki nei hi.1975-76 kum sung, Sezang khua ki mawlna makai sem Pa CinSianPau, Pa NangPianKhup te makaih na tawh tualpi zik ding hausa te tung ah ngetna nei aa, hausapa Pa ThangKhawLian in, no khangno te hong hanciam phot leu uh cin, tangpi tangta in zong hong huh dah lo ding hi, a cih na tung tawn in, khangno teng in zong, tualpi zik thuah ding ki pan tak pi uh a, a khawk akhawk mah in hawmin, ki zik thuah hi. Khangno te hanciam zawh na zah a ki zik khit hang in, tualpi pen tam zo nai lo hi. Hausa lam pan in lah bang mah tha piak huh na om tuan lo in, tua bang teng tawh ki zang to suak hi. 1989 kum pawl in hausapa Pa ThawngDoPau makaihna tawh tualpi leh mawtaw lam kikal leitang innmun (10) in khen in zuak a, tua sum tawh tualpi na zik leuleu hi. 1992 kum ciang in, Sezang tuiphum pawlpi in biakinn ding, leisan sekna in tualpi zang aa, a ki lawm bang in hong zalh tamsak na uh tawh tu ni a ih muh bang tualpi ahihi.

Hih bang teng tawh a ki zik hangin, tualpi pen zangtamtheinai mahmah lo in, Sezang khuakum 100cin phawkna leh pah tawi nain, gamsung gampua, khuasung khua pua a om khua leh tui u leh nau a kua ma tek tung pan ih ngah sum sung pan in, Ks.100,000/- ( Pek tulza khat linlian) bulphuh in hausapa PaGinSianKham a ki pan khuanu khuapa te leh tangpi tangta, khua leh tui u leh nau a kua ma tek han ciam na tawh tu-in ih tualpi hi ci ciang, a hoih thei penpen ( standard size) a ki puah pha ahihi. Hih tualpi ih neihman in khantohna, ki it na a pian sak na mun hong suak ta hen, cih ih deihna lian pen hi.

Hih Sezang tualpi pan a, khangkhia bawhlung siamna tawh,1958 kum in, Khuano kual bawhlung ki dem na, Dimzang khua ah,”A” team leh “B” team ci-in team nih va kuan a, a thum na Cup “A” team ten vala ngei hi. Tua lai-ah a makai pen hausa lam pan in Upa Pu TualDo, Team Manager Pa PumKhenKhup hi-in, an huan, pengkul tum tawh a ki gawmin mi27 kuan uhhi. Tua lai ah anek antang man Ks.36/- bei a, alang Bu Cpt. MangKhawLian in na sik sawnsawn hi. (*Hih hun a bawhlung sui a ki hel, a thumna ngah te maan (photo) zong ki mutheihi.) A khat vein a gualzawhna ahih mah bang in, khuazang in ki lungdam mahmah a, khau khung tualpi mah ah, nek theih dawn theih leh Zo ngeina khuang leh zam tawh na dawn in, hanla sa inthau kilawn ziahziah hi.

1994 kum ciang in, Pa GinSianKham makaih na tawh khangno tem ah han ciam in, Khuano kual bawhlung ki dem na, Dimzang ah va kuan uh a, a nihna min phatna taubel kang va ngah uh hi.(* Hih hun a kihel bawhlungsiam nih na ngah te maan (photo) zong ki mu thei hi. Tua banah khuakim khuapam tawh ( shield) shil kituh a kidem na ahi zong in, khat leh khat ki mel theih na ding a ki mawl na in ahi zong in, ih tualpi pen ki zang thei mahmah hi. Nidang in, khua veng bawhlung sui ding a hong pai ten,”Sezang te tualpi in, nisa haamkat in tel gawp , lenghgawp e” hong cih see uh hi a, tu-in, Sezang khua kum100 cin pawi taktak ciang in bel, tualpi taktak mah hong sun ta hi. A sem abawl, a gim a tawl te leh sumtang a pi ate khem peuh, a nung tai h bial Pa Pasian in, thupha hong pia kim ciat ta hen.

Ref:Sezang khua kum100 cin Magazine Page176