Sezang Khuasat Na


A.D. 1890 kum langsiah peuhmah Sezang khuasat pute in, Dimlo khua ah nateng uh hi. 1887 kumin Mikang kumpi-in, Khamtunggam la ding in Kawlpi hong tung ta uh hi. General Founce leh Majosr Raikes te makai in, 1889 January 23 ni-in Thuamvum, February 4 ni-in, Khuasak, February 13 ni-in Buanman leh Thuklai la uh hi. Tua khit ciang in Tedim inn pipa Pu KhuaCin kiang ah Mikang kumpi-in thu pia a, Tedim gam a om thaulawng khem peuh, sila om khempeuh leh dangka Rs 1000/- ( Rupee tulkhat) a man lang in hong puak un, a cih ciang in, ki lung kim lo in, Mikang kumpi te do ki sawm hi. Hih thu Mikang kumpi'n a theih ciang inVangteh leh Saizang la hi.

Tua khit ciang in inn 300 a pha Tedim khua la ding in, Mikang te hong pai a, inn pipa Pu KhuaCin in na do hi. Mikang galkap 170 si-in, 32 liam ahih hang in, Tedim te'n lel hi. 1889 kum November kha sung in Major Edge makaih Mikang galkap pawl khat in, Dimpi, Dimlo, Suangpi hongsim a,Dimlo khua hal in, Suangpi khua mepi tawh kap hi. Amau in na do in, Gualkha galkap khat that in, khat liam hi. Tua ki kap na hang in, 1890 September 1 ni-in, ki lem na lai bawl hi. A hi zong in 1892 kum ciang in na do kik sawm uhhi. Galguk sep bek tawh gal do sawm uh a hih manin, amasa pen in, Miau-uk pa, TunWin(Rakhine) leh kamphenpa AungKyim, a pawlte 28 tawh suam lup sawm uh hi. 1982 October 9 ni-in, Thuklai leh Pumve kikal, Suangbum ah suamlum takpi uh hi.

Hih bang in Mikang kumpi alang do khua peuhmah hal uh a, khauzang in gal ki tai hi. A ciah kik a ki om mah bang in, a ciah kik lo a, khua lal suak zong omhi. Miau-uk suam tak ciang in, Mikang kumpi-in, Tedim gam sung a om thaulawng khempeuh laksak in, thauliau ( ) zong na dong hi. A hi zong in hun khat khit ciang in inn pha zah tawh ki zui-in, thaulawng ki pia kik a, Dimlo khua in zong lawng khat na ngah hi. Tua thau pen taang thau in ki koih a, hausapa in kemhi. Thauliau zong khua zang mah in ki pia (kiliau) hi. Dimlo khua ki hal man a, galtai te in, Dimlo khua ah a ciah kik ma un, aom na khua ciat ah thauliau pia ciat uhhi. Dimlo khua hong tun kik uh ciang in, a tung masa te-in, a tung nunung khua dang a thauliau liau khin te kiang ah, hong liau pih un a cih ciang in a mau zong ko mun tek ah liau khin hi ungh, mun nih ah liau na ding ngeina omlo hi, ci-in ki nial uh a, ki lung kim lo uh a hih man in, Pu EnSon, Pu ZuanAwn, Pu SutGin, Pu ZingAwn leh Pu AwnLangh te in, Sezang khua sat ding na sawm uh hi. Ukpi' phal loh in khua ki mawk sat thei lo ahih manin, Ukpipa phu ding leh amakai ding in, Pu SongVial na zol uhhi.Ahangin, tualai takin Pu SungVial pa Pu EnGen pen Ukpi Pu KhuaCin tawh kithei a hih manin, Pu SungVial a na zol ahihi.

Nikhat Pu SungVial te inn ah zu ki dong in khuasat ding vai ki kupna nei uh hi. Lokuan ding a pai PuPhungVungh in a muh ciang in," Bang vai hawm na hi uh hiam?" ci-in, a dot ciang in, im ngam lo in a sawmteng uh gen hi. Pu PhungVungh in," Kei zong hong zui ning in, Pu SungVial in hausa sem hen la, Pu EnSon in siampi khuang tum leh dawisa hong semin, ken taisuk taitoh, Tual tanu hong sem ning," ci-in vai hawm uh hi.

Sezang khuasat nading in, gam ngetna in Pu SungVial invok tukthum khat lehzu phel khat na zangh hi. Tua hun lai-in, khuakhat a ki sat ding ciang in atawp kik khak leh ci-in, ( ) aamahkhan kikoihsak hamtang hi. Tua ding in, Pu SungVial in a zampi khapkua khat na phah hi.

1896 kum a ki kupna sa tawh ki zui in, 1897 kum ciang in, Tongtong vumnuai munzang khat zuan in khuatahk hong zong tak pi uhhi. Tua hun ciang inPu ThangPum in zong na zuipha hi. A hi zong in, khuasat ding a sawm masate lakah Pu ZingAwn na tawp kik hi.

Tua mun ah sesing golpi khat po-in, munzang ahih man in, a lei om zia leh sing leh gam po zia phuah tap in khuamin ding, SEZANG na phuak uh hi.

KHUASAT PUPI TE

1.Pu SungVial Hausa

2.Pu EnSon Siampi, Khuangtum, Dawisa

3.Pu AwnLangh

4.Pu PhungVungh Taangko, Tualteek

5.Pu ThangPum

6.Pu ZuanAwn Tual tanu

7.Pu SutGin

/* Hih sagih teng banah a sawt lo in Pu LutZel leh Pu MangPhung in zong na beel pah uh hi. Pu MangPhung a sawt lo in Tuicinlui ah na lal kik hi. */

Khuasatna mun pen tu laitak a, innmun zang ih cihna mun ahihi.

Sezang khuasat kum sagih a cin kum 1904 kumin, ih khua ni suak hak lua, khuadam lua banah Tonzang ukpi te tawh ki zopna haksa lua in, ci-in a gal Takzang ki ci na mun ah tai uh hi. Takzang ah alal uh hang inSezang khuamin mah pua suak in, tu dong SEZANG KHUA ki ci suak hi.

Ref:Sezang khua kum100 cin Magazine Page7,8